Ira
Graag wil ik Johan de Bie, Henny Kottmann en Hassan bedanken
voor hun zorg voor dit monument en deze herdenking
Bij ons eigen monument dus, op 19 mei 1945 tijdens de bevrijdings
vergadering door AFC voorzitter Dick Bessem geïnitieerd. Op dit
monument staan de namen van clubgenoten die het leven lieten in een
inktzwarte periode van onze geschiedenis, leder jaar noem ik de
namen ter herdenking en overdenking. Wij denken aan de verzetsda
den en het leed van AFC'ers en ACC'ers in een diabolische oorlogs
situatie. En de houding die wij hieraan kunnen onlenen voor onze
situatie nu en in de toekomst.
Allereerst aan Henny Immig die op 27 jarige leeftijd als verzetsstrij
der standrechtelijk op 4 januari 1945 werd doodgeschoten in
Hoorn. Henny maakte deel uit van het eerste van ACC dat in 1943
kampioen werd van Nederland. Net als Henny moesten Rob Cijfer
(25 jaar), Ko van Eijk (22 jaar) en Ab Scheepstra (20 jaar) hun held-
haftige verzet vlak voor de bevrijding met hun dood bekopen. Gerard
Nieuwkamp, in 1941 nog spelend in het eerste van AFC, wordt in
1942 in concentratiekamp Amersfoort gefusilleerd. Gerard Schee
pens, Gerrit Struijs jr. en Henri Lindner sneuvelen in de meidagen
van 1940. Eind 1942 wordt Elias van Praag in het concentratiekamp
Mauthousen vermoord. Rolf Salm en Rudi Hertogs overlijden in
andere concentratiekampen. J. Ph. Hatzman en Joop van de Heul
overlijden tijdens hun gedwongen tewerkstelling in Duitsland. Alle
maal clubgenoten die wij eren en nooit zullen vergeten.
Het is al eerder verteld, in de oorlog bleef de bal 'gewoon' rollen. De
Duitse bezetter liet het voetbal zoveel mogelijk begaan. Dat gold ook
voor andere sporten, zoals het schaatsen, waaraan vandaag bij de
sportherdenking in het Olympisch Stadion aandacht is besteed. Dit
alles onder het door de Rijkscommissaris van Sport, Hans van
Tschammer und Osten verwoordde motto 'wie aan sport doet, zon
digt niet'. Het paste ook in de salamitactiek van de nazi's, beschreven
door Barbara Beuys in haar recent verschenen boek Leven met de
vijand. Amsterdam onder Duitse bezetting. De bezetting moest in
Nederland gaan met zachte hand. Geen brute maatregelen dus en
mooie opdrachten van de Wehrmacht voor de Nederlandse indu
strie. Die tactiek werkte, tot in 1943 toen de Nederlandse mannen
gedwongen werden te werken in Duitsland. Bij eerdere, extreme
maatregelen tegen de Joden, die onder een geheel ander regiem vie
len, werd door de Amsterdammers op grote schaal weggekeken,
leidde het soms tot medelijden of machteloze woede, zelden zoals bij
de Februaristaking in 1941, tot collectief verzet. Het waren meestal
slechts eenlingen die zich durfden te verzetten, zoals de door herman
Vuijsje onlangs in de NRC genoemde Amsterdamse politie-inspecteur
12 juni 2013 91e jaargang nr. 10
Jan van den Oever, die als enige weigerde mee te werken aan het
ophalen van joden of de burgemeester van Zwollerkerspel, die als
enige burgemeester protesteerde tegen het wegvoren van zigeuners
naar verzamelkampen. Onze jonge clubgenoten in het verzet keken
ook niet weg. Het zijn onze echte helden, die door hun verzet tegen
het kwade ons iedere dag de spiegel van waarachtigheid voorhouden.
De Duitse bezetter liet het sportbeleid redelijk ongemoeid en had in
de NVB onder leiding van Karei Lotsy, een welhaast ideale uitvoer
der. Voor alles stond voorop dat de wedstrijden 'gewoon' doorgang
moesten vinden, onder alle omstandigheden. Over enige vorm van
protest tegen de uitsluiting van joden, die op grond van de Verorde
ning van 15 september 1941 van de Rijkscommissaris geen sportvel
den meer mochten betreden, werden geen gedachten vuil gemaakt.
Met geen woord werd hierover gerept in de bulletins van de bond.
Wel werd, omdat ook 70 joodse scheidrechters werden uitgesloten,
een klemmend beroep gedaan op spelers, oud spelers en officials om
zich als arbiter beschikbaar te stellen, zonder overigens de reden te
noemen waarom dit zo urgent was. 5, grotendeels joodse clubs in
Amsterdam moesten september 1941 direct stoppen. De competitie
ging zonder deze verenigingen gewoon door.
AED (Allen Een Doel) en ODE (Overwinning Door Eenheid) hebben
hierna nooit meer een wedstrijd gespeeld. Wilhelmina Vooruit en
HEDW, later samengegaan, gelukkig wel, maar op heel veel compas
sie hoefden deze clubs direct na de oorlog niet te rekenen. Zo moch
ten ze niet uitkomen in de klasse waar ze in 1941 uit verdwenen
waren en werd hun in de oorlog opgebouwde schuld niet kwijtge
scholden. De bond stond hier overigens niet alleen in. Zo werden uit
de kampen teruggekeerde joden geconfronteerd met boetes omdat o.a.
de gas en licht rekening gedurende hun afwezigheid niet was betaald.
En AFC en ACC? Achter de enorme ledengroei en de sportieve suc
cessen, ging in de oorlog veel persoonlijk drama schuil. Onze vereni
gingen kunnen trots zijn op de toen bestaande saamhorigheid getuige
het Mobilisatie Comité aan het begin van de oorlog, de Contactcom
missie die uitvoerige correspondentie onderhield met de leden die
gedwongen tewerk waren gesteld in Duitsland en het Voedselcomité
dat goed werk verrichtte ten tijde van de hongerwinter. Onder leiding
van Dick Bessem en zijn echtgenote, en vele andere rechtgeaarde
AFC'ers en ACC'ers bleven onze clubs ook in deze zware tijd op
koers. Door hun inzet staan wij nu hier en gedenken onze omgeko
men clubgenoten, als iconen van onze gemeenschap en als moreel
kompas voor de toekomst.
Tot slot wil ik, voor wij 2 minuten stilte in acht nemen, het gedicht
Nachtelijke overdenkingen voorlezen van de 16 jarige Roos Reinartz,
die dit gedicht vandaag voordraagt tijdens de Nationale Herdenking
op de Dam. Zij heeft net als de meesten van ons de oorlog niet zelf
meegemaakt, maar heeft daar wel gedachten over.
Nachtelijke Overdenkingen
4 mei, ik lig in mijn bed maar kan niet slapen
Beelden flitsen door mijn hoofd
Foto 's die ik zag op tentoonstellingen
Kransen onder monumenten,
Een man tegen een muur, zijn ogen gesloten in gebed
Het kamertje in mijn ooms schuur
De lucht zwaar van herinneringen
Zo 'n klein kamertje
Zo 'n klein belangrijk ltamertje
Een kamertje dat levens heeft gered
Ik knip mijn nachtlampje aan en kijk om mij heen
Mijn laptop, mijn volle kledingkast
Ik schaam mij er opeens voor
Mijn heftigste herinneringen zijn die van een ander
